Opnieuw een telefoontje: kom je weer? Opnieuw een bestelling. De vorige is ontvangen. Er hoeft er nu nog maar één. Slaapmiddelen: blijkt nog niet mee te vallen, maar het lukt (16 februari).
Ze zegt dat ze 'toegroeit' naar het einde, maar nog steeds zegt ze ook nog van het leven te kunnen genieten, ondanks moeheid. We hebben het over wat zij het juiste moment vindt. En dat ze per se in haar eentje een eind aan haar leven zou willen maken, onder meer om 'ons niet te belasten'. Dat ze soms ook nog denkt: misschien doe ik het niet. Maar ook wordt ze, zoals veel oude mensen, bang om te vallen.
Ik had een cd-tje voor haar meegenomen met liedjes van Maarten van Roozendaal, en bloemen. Want ja, ze is 89 geworden. Keer je de cijfers om, dan krijg je de leeftijd waarop haar vader overleed.
We luisteren naar het liedje 'Moe'. Toch een ander soort moeheid dan de hare.
Aan voortzetting van het interview komen we niet echt toe.
maandag 21 februari 2011
maandag 17 januari 2011
Bestellingen
Vorige week een telefoontje: kom je weer eens? Ja, want naast het lopende interview wil ze ook weer een bestelling plaatsen. De vorige is ontvangen.
De huisarts 'krabbelt terug', volgens moeder. Bij doorvragen blijkt eerder dat hij wat voorzichtig is met het geven van recepten. Ze moeten per slot wel ergens op slaan, officieel.
Woensdag ga ik weer.
De huisarts 'krabbelt terug', volgens moeder. Bij doorvragen blijkt eerder dat hij wat voorzichtig is met het geven van recepten. Ze moeten per slot wel ergens op slaan, officieel.
Woensdag ga ik weer.
donderdag 16 december 2010
Voortgezette voorbereiding
Zie moeder de laatste tijd vaker, want ik wil haar interviewen over haar leven. De eerste twee sessies inmiddels gedaan, op 24 november en gisteren.
Tegelijk zet zij de voorbereiding van haar plan door. Ze heeft regelmatig gesprekken met haar arts, die nog steeds coöperatief is. Hij tracht haar ervan te overtuigen dat een verzoek om euthanasie tot de mogelijkheden hoort, eerder dan tijdens de fase van finale aftakeling, maar tegelijk verleent hij medewerking. Een soort tweesporenbeleid dus, binnen de marges van de wet.
Dat laatste houdt in dat moeder zelf dodelijke middelen moet verzamelen. Daar is ze mee bezig.
Ze hebben, begrijp ik, goede gesprekken en het is prettig te merken dat moeder haar arts zeer waardeert.
Ze is niet depressief, verzekert ze hem en mij keer op keer. Maar ook geen levensgenieter. Ze schrijft zich 'een levendige geest, met een bedroefd hart' toe. Waar dat laatste vandaan komt, kan ze niet verklaren, maar haar eigen moeder was ook zo'n type, volgens haar.
Tijdens het eerste interview kwam ze verrassend tevoorschijn met een schrift, waarin ze zelf haar leven beschreef, tot zeker moment. Het was de bedoeling dat we dat na haar dood zouden vinden, maar nu ik haar interviewde, haalde ze het tevoorschijn. Een indirect blijk van waardering, denk ik.
Ik heb het gescand. Helaas is het handgeschreven en een eerste poging om het OCR te scannen (met bewerkbare tekst als resultaat) lukte niet. Ik heb de 31 pagina's nu als jpg-bestanden en ga nog een poging doen.
Ze begon daarmee binnen een jaar na de dood van vader, dus in 2000, hield er nog dat jaar mee op en vervolgde het mei 2008. 'Waarom ik toen ben opgehouden weet ik niet en wat ik over mijn moeder wilde zeggen weet ik ook niet maar ik ga proberen nu door te gaan', schreef ze (p. 27) en dan pakt ze de zin op waarin ze was blijven steken en maakt die af.
Fascinerend vind ik dat het is geschreven als een soort lezing, compleet met korte schetsen van de geschiedenis. Het bevat geen onthullingen, maar wel handige namen en data. Ik weet nog niet precies hoe ik het in het interview ga verwerken.
Tegelijk zet zij de voorbereiding van haar plan door. Ze heeft regelmatig gesprekken met haar arts, die nog steeds coöperatief is. Hij tracht haar ervan te overtuigen dat een verzoek om euthanasie tot de mogelijkheden hoort, eerder dan tijdens de fase van finale aftakeling, maar tegelijk verleent hij medewerking. Een soort tweesporenbeleid dus, binnen de marges van de wet.
Dat laatste houdt in dat moeder zelf dodelijke middelen moet verzamelen. Daar is ze mee bezig.
Ze hebben, begrijp ik, goede gesprekken en het is prettig te merken dat moeder haar arts zeer waardeert.
Ze is niet depressief, verzekert ze hem en mij keer op keer. Maar ook geen levensgenieter. Ze schrijft zich 'een levendige geest, met een bedroefd hart' toe. Waar dat laatste vandaan komt, kan ze niet verklaren, maar haar eigen moeder was ook zo'n type, volgens haar.
Tijdens het eerste interview kwam ze verrassend tevoorschijn met een schrift, waarin ze zelf haar leven beschreef, tot zeker moment. Het was de bedoeling dat we dat na haar dood zouden vinden, maar nu ik haar interviewde, haalde ze het tevoorschijn. Een indirect blijk van waardering, denk ik.
Ik heb het gescand. Helaas is het handgeschreven en een eerste poging om het OCR te scannen (met bewerkbare tekst als resultaat) lukte niet. Ik heb de 31 pagina's nu als jpg-bestanden en ga nog een poging doen.
Ze begon daarmee binnen een jaar na de dood van vader, dus in 2000, hield er nog dat jaar mee op en vervolgde het mei 2008. 'Waarom ik toen ben opgehouden weet ik niet en wat ik over mijn moeder wilde zeggen weet ik ook niet maar ik ga proberen nu door te gaan', schreef ze (p. 27) en dan pakt ze de zin op waarin ze was blijven steken en maakt die af.
Fascinerend vind ik dat het is geschreven als een soort lezing, compleet met korte schetsen van de geschiedenis. Het bevat geen onthullingen, maar wel handige namen en data. Ik weet nog niet precies hoe ik het in het interview ga verwerken.
zondag 28 november 2010
dinsdag 9 november 2010
Mijn moeder wilde dood
Het boek besteld, nog niet uitgelezen. Annegreet van Bergen heeft een goed boek gemaakt, lijkt me. Het is geboren uit boosheid en die is zeer effectief omgezet in een leesbaar verslag van haar wedervaren met haar moeder en het navolgend speurwerk.
Je kan er veel uit leren, o.a. dat je beter vroeg kan beginnen met voorbereidingen, als je geen zin hebt om al te afgetakeld te eindigen. (In gedachten zie ik mijn moeder instemmend knikken.) En dat er te veel afhangt van de arts, of die welwillend is of niet. Dan heeft moeder het dus goed getroffen.
Ben er zondag nog geweest, met H. op doorreis naar Maastricht. Ze maakte een redelijk montere indruk, vroeg bezorgd of ik er niet te veel mee bezig was. En ik heb aangekondigd dat ik haar wou gaan interviewen.
Je kan er veel uit leren, o.a. dat je beter vroeg kan beginnen met voorbereidingen, als je geen zin hebt om al te afgetakeld te eindigen. (In gedachten zie ik mijn moeder instemmend knikken.) En dat er te veel afhangt van de arts, of die welwillend is of niet. Dan heeft moeder het dus goed getroffen.
Ben er zondag nog geweest, met H. op doorreis naar Maastricht. Ze maakte een redelijk montere indruk, vroeg bezorgd of ik er niet te veel mee bezig was. En ik heb aangekondigd dat ik haar wou gaan interviewen.
dinsdag 26 oktober 2010
Bestellen 2
... en zo verbaasde ik me niet toen ik vandaag hoorde dat moeder nog wachtte op 'een formulier'. Want hoe handig ze ook met de computer is geworden, aan online financiën beheren is ze (nog?) niet toegekomen.
vrijdag 22 oktober 2010
Bestellen
Als het goed is, heeft moeder een eerste portie middelen - zelf per internet besteld in een buitenland. Er moet betaald worden bij een agentschap en ik zou dan meegaan, maar later besloot moeder toch gewoon per giro te betalen. Maar ja, iets overmaken naar een buitenland, daarmee had ze nog geen ervaring...
maandag 11 oktober 2010
Mijn moeder wilde dood
Interessant: op 9 oktober verscheen bij Atlas Mijn moeder wilde dood, een persoonlijk en praktisch verhaal over zelfbeschikking van Annegreet van Bergen. Een stuk van haar verscheen in NRC Handelsblad 9-10-2010.
Haar moeder koos versterving. Dat duurde elf dagen, en uiteindelijk kwam er palliatieve sedatie aan te pas. Ofwel: ze werd in slaap gebracht en gehouden.
Lezen? Denk van wel.
dinsdag 5 oktober 2010
Euthanasieconsulent
Vandaag een groot artikel in de Volkskrant over euthanasieconsulent Bert van den Ende, in het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht. Vooral een regisseur, of/en intermediair tussen stervende, ziekenhuispersoneel en familie. Het gaat hier over mensen die fysiek volkomen aan hun eind zijn en families die daar niet aan willen, maar ook over mensen die nog niet helemaal aan hun eind zijn, maar waarvan de familie wil dat het opschiet.Wees op tijd met je wens, is zijn advies.
Nou, dat hoef je moeder niet te vertellen. Ze ís op tijd.
'De dood is niet maakbaar.' Daarvan is moeder zich bewust. Wij ook.
Eén citaat uit het interview:
' Vorig jaar kreeg hij 43 verzoeken om euthanasie. De patiënten leden bijna allemaal aan kanker. In totaal werden 8 verzoeken ingewilligd, al gebeurde dat niet altijd in het ziekenhuis zelf. 'Een tijd geleden werd ik omhelsd door een man toen hij hoorde dat het mocht' - zó blij was hij', zegt Van den Ende. 'Het is soms echt een oplossing.'
Het is een belangrijke voorwaarde voor euthanasie: de patiënt moet ondraaglijk en uitzichtloos lijden. 'Ik hoor gezonde mensen wel eens zeggen: als ik in een rolstoel terecht kom, dan hoeft het voor mij niet meer. Nou, bij de mensen die ik zie, is dat gevoel dan al een hele tijd opgerekt hoor. Het is niet zo dat ze het even niet meer zien zitten.'
Bij de meerderheid gaat het om kanker die uitbehandeld is. 'Ik zie mensen die incontinent zijn geworden en alles laten lopen. Mensen die niet meer uit hun woorden kunnen komen, constant misselijk zijn, niet meer kunnen lopen, en blaren in hun mond hebben waardoor ze niet meer kunnen eten. Mensen die ontzettend mager zijn, hun hand niet eens meer op kunnen tillen. Hun lichaam zegt gewoon: dit redden we niet meer.'
Ik weet al wat moeder zou zeggen: dat wil ik nu juist vóór zijn.
Nou, dat hoef je moeder niet te vertellen. Ze ís op tijd.
'De dood is niet maakbaar.' Daarvan is moeder zich bewust. Wij ook.
Eén citaat uit het interview:
' Vorig jaar kreeg hij 43 verzoeken om euthanasie. De patiënten leden bijna allemaal aan kanker. In totaal werden 8 verzoeken ingewilligd, al gebeurde dat niet altijd in het ziekenhuis zelf. 'Een tijd geleden werd ik omhelsd door een man toen hij hoorde dat het mocht' - zó blij was hij', zegt Van den Ende. 'Het is soms echt een oplossing.'
Het is een belangrijke voorwaarde voor euthanasie: de patiënt moet ondraaglijk en uitzichtloos lijden. 'Ik hoor gezonde mensen wel eens zeggen: als ik in een rolstoel terecht kom, dan hoeft het voor mij niet meer. Nou, bij de mensen die ik zie, is dat gevoel dan al een hele tijd opgerekt hoor. Het is niet zo dat ze het even niet meer zien zitten.'
Bij de meerderheid gaat het om kanker die uitbehandeld is. 'Ik zie mensen die incontinent zijn geworden en alles laten lopen. Mensen die niet meer uit hun woorden kunnen komen, constant misselijk zijn, niet meer kunnen lopen, en blaren in hun mond hebben waardoor ze niet meer kunnen eten. Mensen die ontzettend mager zijn, hun hand niet eens meer op kunnen tillen. Hun lichaam zegt gewoon: dit redden we niet meer.'
Ik weet al wat moeder zou zeggen: dat wil ik nu juist vóór zijn.
zaterdag 2 oktober 2010
Regie in eigen hand
Afgelopen donderdag bij moeder op bezoek. (Wou haar de toestand rond mijn werk persoonlijk meedelen.) Zij heeft in oktober weer een afspraak met de arts. Die gaat ze vertellen dat ze graag zelf de regie wil houden.
De arts had haar voorgesteld dat zij op zeker moment om euthanasie zou vragen. Maar moeder denkt dat ze dan al te laat is, want zo makkelijk gaat dat niet. De consulent van Stichting de Einder vroeg haar: 'Wat wilt u?' Zelf bepalen wanneer het einde is, zei moeder. Dan moet u dat volhouden, aldus de consulent.
Het lastigst is om aan een dodelijk middel te komen. Er is wellicht een weg gevonden, begreep ik.
Ik blijf moeders wens steunen, maar moet zeer opletten dat ik geen strafbare feiten pleeg en dat geldt evengoed voor broer en zus. En voor de arts & consulent natuurlijk, maar die letten daar al voldoende op.
Wanneer komt dat moment? Moeder herhaalde wat ze broer ook al heeft gezegd: niet 's zomers, 'want dan oogt de wereld zo opgewekt', en ook niet komende winter, maar misschien de winter 2011-2012. Als ze dat haalt, want ja, 'ik kan natuurlijk zomaar ineens doodgaan'. En het is moeilijk in te schatten in welk tempo haar lichamelijke toestand achteruitgaat. (Oude mensen worden 'slechter', in het gangbare taalgebruik, maar zo drukt moeder zich doorgaans niet uit.)
De arts had haar voorgesteld dat zij op zeker moment om euthanasie zou vragen. Maar moeder denkt dat ze dan al te laat is, want zo makkelijk gaat dat niet. De consulent van Stichting de Einder vroeg haar: 'Wat wilt u?' Zelf bepalen wanneer het einde is, zei moeder. Dan moet u dat volhouden, aldus de consulent.
Het lastigst is om aan een dodelijk middel te komen. Er is wellicht een weg gevonden, begreep ik.
Ik blijf moeders wens steunen, maar moet zeer opletten dat ik geen strafbare feiten pleeg en dat geldt evengoed voor broer en zus. En voor de arts & consulent natuurlijk, maar die letten daar al voldoende op.
Wanneer komt dat moment? Moeder herhaalde wat ze broer ook al heeft gezegd: niet 's zomers, 'want dan oogt de wereld zo opgewekt', en ook niet komende winter, maar misschien de winter 2011-2012. Als ze dat haalt, want ja, 'ik kan natuurlijk zomaar ineens doodgaan'. En het is moeilijk in te schatten in welk tempo haar lichamelijke toestand achteruitgaat. (Oude mensen worden 'slechter', in het gangbare taalgebruik, maar zo drukt moeder zich doorgaans niet uit.)